Toen Shoshi Trister tijdens de Sjoa met acht familieleden hongerig en ziek in een kuil in de grond leefde, had ze niet kunnen denken dat ze op een dag met Duitse leiders rond de tafel zou zitten waaraan het besluit van de vernietiging van de Joden werd genomen. Ook Avraham Roet, die de Holocaust overleefde door te vluchten en zich voor de nazi's te verbergen terwijl de meeste van zijn familieleden werden vermoord, verwachtte niet dat hij op een dag in een door politie begeleid konvooi in Villa Wannsee zou aankomen, met de Israelische premier naast zich.

Maar dat is wat gebeurde. Begin september reisde een Israelische regeringsdelegatie naar Duitsland waaraan ook Awraham Roet, Shoshi Trister en drie andere overlevenden deelnamen. Awraham, die net als Shoshi door het Elah Centrum was voorgedragen, vertrok met gemengde gevoelens, maar keerde tevreden terug. Shoshi beleefde moeilijke momenten tijdens de reis, maar hield het hoofd koel.

Awraham, je vloog in het vliegtuig van de premier!

,,Het was een gewoon vliegtuig, een Boeing 737, maar we vlogen business en zaten samen met de entourage van de premier: het hoofd van de Nationale Assemblee, de militaire secretaris van de premier, de vice-minister van Buitenlandse Zaken en anderen. Ze behandelden ons eervol. Na de landing verzocht de premier ons overlevenden en onze begeleiders om samen met hem uit te stappen. We passeerden Duitse soldaten die langs de rode loper stonden en werden opgewacht door de Israelische ambassadeur."

Hoe reageerden jullie op de Duitse soldaten?

,,De soldaten maakten me niet bang. Helemaal niet", zegt Awraham. Kleinzoon Matan Roet, die Awraham op de reis vergezelde, voegt eraan toe: ,,Op dat moment was er geen tijd om na te denken over hoe of wat. We stapten uit en terwijl we langs de Duitse soldaten liepen, zei opa tegen me dat het de eerste keer is dat hij Duitse soldaten ziet, zonder bang voor ze te zijn."

Voor Shoshi Trister was de ontmoeting met de soldaten moeilijker. ,,Van tevoren hoorden we al dat we door een erewacht zouden worden opgewacht. Terwijl we de trap afliepen, maande de premier me niet naar de soldaten, maar naar hem te kijken. Hij hield me vast en sprak de hele tijd tegen me, zinnen als 'We hebbe overwonnen, dat laten we nu zien'. Mijn knieën trilden, mijn adem stokte en ik wilde het liefst wegrennen. Maar de ogen van de premier en zijn woorden, die hebben me geholpen. Hij is een lief mens."

De delegatie reisde begeleid door politie in een konvooi van tientallen auto's over afgesloten wegen naar het hotel. De volgende dag na het ontbijt begaven ze zich naar het Ministerie van Financiën, waar een ontmoeting was gepland met de Duitse minister van Financiën, diens plaatsvervanger en andere topambtenaren. Vroeger was op dezelfde lokatie het hoofdkwartier van de Luchtmacht gevestigd. In de Tweede Wereldoorlog zijn alle omliggende gebouwen verwoest, maar niet dit bewuste gebouw. Tot de dag van vandaag is dat een raadsel, aldus Awraham Roet.

Awraham: ,We kregen een rondleiding, maar omdat ik de geschiedenis al ken, ben ik met de woordvoerder van het ministerie richting vergaderzaal gelopen, waar we de minister ontmoetten. Het is me gelukt om de kwestie van obligaties vanaf 1932 onder diens aandacht te brengen, die nooit aan de overlevenden zijn terugbetaald. De minister wist er niets van, maar ik heb documentatie meegebracht en overhandigd. Die zal door de vice-minister worden onderzocht."

Shoshi vond het bezoek moeilijker te verteren: ,,Tijdens de rondleiding heb ik ze gevraagd waarom we eigenlijk in dit vreselijke gebouw moeten rondlopen. Ik weet precies wat hier plaatsvond. Het nazi-hoofdkwartier zat er en de ergste bevelen kwamen hiervandaan."

Maar, zegt Awraham, het is belangrijk te benadrukken dat de overlevenden de eer van de Holocaust wisten te bewaren. Niemand presenteerde zichzelf als zielig of sprak over het feit dat ons leven moeilijk is. Dat was niet onze taak."

Bezoek aan Villa Wannsee

,,Bij Villa Wannsee kregen we een rondleiding door het museum en liepen we ook buiten rond. Toen ik twee politieagenten tegenkwam, merkte ik op dat als ik ze tachtig jaar geleden had ontmoet, ze me zouden hebben vermoord’’, vertelt Awraham. Hij was verbaasd hoe mooi het is bij Wannsee: ,,Een van de mooiste plaatsen in Duitsland, vlakbij een meer, met een spectaculair uitzicht. Juist daar is het besluit van de ‘Vernietiging‘ genomen.’’

Ook Shoshi was verbaasd over de kloof tussen het pastorale landschap en de onvoorstelbare beslissing: ,,Aan de oever van het meer is alles kalm en mooi, en tegelijkertijd zaten daar de meest medogenloze moordenaars in de geschiedenis. Ik passeerde een rozenstruik en begreep niet hoe op deze plek bloemen kunnen bloeien. Hoe kan er na zulke wreedheden iets groeien, na al het bloed dat het land heeft opgenomen.'’

In de kamer waar de het besluit van de Endlosung is genomen, vertelde elk van de overlevenden zijn verhaal. ,,Het was moeilijk, maar ik heb niet gehuild", zegt Shoshi. ,,Niets kan het feit dat mijn familie is vermoord goedmaken. Echt niets." Abrahams kleinzoon Matan: ,,Opa vertelde hoe moeilijk het voor hem was als overlevende op deze plek te zijn. Het voelde voor hem niet uitsluitend als een overwinning. Hij kon niet vergeten dat op deze plaats de moord op zijn familieleden kil en bureaucratisch werd verordoneerd. Maar hoe moeilijk ook, hij sprak heel mooi. Het was een ontroerend moment."

Hoe heb je de reis ervaren, als begeleider en derde generatie overlevende?

,,Het is een ervaring die ik de rest van mijn leven niet zal vergeten. Ik ben dankbaar dat ik mee mocht", zegt Matan. ,,Het feit dat alle begeleiders ofwel tot de tweede of de derde generatie behoorden, de volgende generaties, daar ging volgens mij een hele sterke boodschap vanuit."

Avraham voegt toe: ,,Ik heb echt enorm getwijfeld of ik zou gaan, maar uiteindelijk besloot ik dat dit de plek is om het 'herinneren en niet vergeten' te benadrukken. Ik wilde persoonlijk de behoefte en laatste wens van de vermoorden vertolken: dat we ze gedenken."

‍