Ter gelegenheid van de Sjoa-herdenking in april hebben we de gegevens over de hulpverlening aan Sjoa-overlevenden in 2022 verzameld. Daaruit blijkt dat in het afgelopen jaar 127 000 uur psychische ondersteuning is gegeven aan 3 833 overlevenden. Driekwart van de clienten is vrouw en een kwart is man. Bijna de helft (1720 clienten) wordt thuis behandeld, en bijna 2 000 overlevenden kregen in groepsverband therapie.
,,We ontmoeten indrukwekkende, sterke mensen met ongelooflijke levensverhalen. De ervaringen van Sjoa-overlevenden kunnen we natuurlijk niet ongedaan maken en de pijn kunnen we niet wegnemen, maar we doen er alles aan en gebruiken al onze mogelijkheden om het overlevenden zo goed mogelijk naar de zin te maken’’, vertelt maatschappelijk werkster Marina Shtark, die tevens klinisch directeur is van het Elah Centrum.
Emotionele stress en controleverlies
Hoewel het aantal overlevenden alsmaar afneemt, is het aantal uren hulpverlening en zorg per client juist enorm gegroeid. Dat komt omdat met de leeftijd de behoeften van overlevenden groter en ingewikkelder worden. Als het voor clienten moeilijk is naar de kliniek te komen, worden ze thuis behandeld. In totaal 1 720 overlevenden maakten het afgelopen jaar gebruik van deze dienstverlening. Sommige overlevenden hebben last van cognitieve achteruitgang of dementie, vaak gepaard gaande met ernstige emotionele stress en een gevoel van controleverlies. De Autoriteit voor de Rechten van Holocaustoverlevenden, de instantie die namens de overheid zorgdraagt voor overlevenden, weet daarop goed in te spelen. Marina: ,,De Autoriteit begrijpt en erkent de veranderende behoeften en geeft ons de mogelijkheid om in geval van cognitieve achteruitgang ook alternatieve behandelingen aan te bieden zoals therapie met dieren, muziektherapieen bewegingstherapie.’’
De toegenomen vraag om hulpverlening heeft ook te maken met de leeftijdsfase waarin overlevenden zich bevinden. Terwijl ze eerder druk bezig waren met de ontwikkeling van het land, met hun carriere, met het opgroeiende gezin en met allerlei nevenactiviteiten, zijn hun bezigheden nu vaak beperkt. Sommige overlevenden hebben lichamelijke klachten en kunnen moeilijk de deur uit. Tegelijkertijd krijgen ze meer en meer te maken met verlies, niet alleen van functies en vermogens, maar ook van familieleden, van vrienden en kennissen, en soms zelfs van kinderen. Deze combinatie van vrije tijd, fysieke en cognitieve verzwakking en verlies biedt ruimte aan en roept gedachten en herinneringen aan het verleden op die veel emotioneel leed veroorzaken."
Volgens Marina richt de behandeling zich niet alleen op de oorlogservaringen. ,,Ik vergelijk het met naar het zwembad gaan. Je kunt bij het zwembad zitten en met je handen de temperatuur van het water controleren, je kunt met je voeten in het water bungelen, naast het water zitten en alleen maar kijken, of daadwerkelijk het water ingaan en ook zwemmen. Zo strijken wij ook bij onze clienten neer en verkennen samen het water. Sommige clienten willen niet praten over hun oorlogservaringen. Soms praten we er indirect over, en soms komen naar aanleiding van de dagelijkse gebeurtenissen herinneringen of associaties naar boven. De onrust in het land bijvoorbeeld roept bij veel overlevenden spanning en angst op. Onze aanwezigheid en steun is balsem voor de ziel en zorgt voor ontspanning en rust.’’
,Ik vind het een voorrecht om voor overlevenden te zorgen", zegt directeur Bennie Leezer. ,,Al bij de oprichting van onze organisatie, meer dan 40 jaar geleden, realiseerden we ons dat overlevenden naast materiele, ook mentale behoeften hebben. In de loop van de veertig jaar hebben we duizenden mensen geholpen. We concluderen dat deze mensen niet alleen worden gedefinieerd door hun oorlogservaringen. Ze zijn veel meer dan dat. Het gaat om inspirerende mensen die een onvoorstelbare realiteit hebben overleefd en hun menselijkheid niet hebben verloren. Dat is in mijn ogen het echte heldendom, dat overlevenden ondanks de nachtmerries, ondanks het trauma en ondanks de pijnlijke herinneringen en het verlies toch het vermogen hebben om lief te hebben en anderen te vertrouwen. Dat is een wonder.
,We weten dat in de niet zo verre toekomst er geen Holocaust-overlevenden meer zullen zijn. Alleen al dit jaar zijn 235 clienten overleden. Maar tot de laatste overlevende het licht uitdoet, staan wij voor ze klaar.’’
Voor het aanvragen van door de Autoriteit voor de Rechten van Holocaust-overlevenden gefinancierde psychologische ondersteuning kunt u contact opnemen met het Elah Centrum, 03-6910921.
Voor de Sjoa-herdenking van het Elah Centrum, klik hier
