Toen zijn vader in de jaren ‘50 overleed en Yehuda Alexander naar sjoel ging om Kaddiesj te zeggen, kreeg hij een reactie op die hij nooit van zijn leven had verwacht.

‘Yehuda, je hoeft geen Kaddiesj te zeggen’, merkte een van de  buren op. ‘Jouw vader is niet je biologische vader’. Yehuda voelde zich als door de bliksem getroffen. Hij liep naar buiten, werd duizelig van de gedachten die door zijn hoofd schoten, en ging vervolgens weer terug naar binnen om te doen waarvoor hij was gekomen: Kaddiesj zeggen. ‘Ik had geen andere vader’, aldus Yehuda.

Na dit voorval kreeg een merkwaardige gewoonte een nieuwe betekenis. Yehuda had nooit begrepen waarom zijn tante Rachel uit Kfar Jedidja hem altijd 'Lutz' noemde. Hij besloot haar op te zoeken en te vragen waar de naam vandaan kwam. ‘Maar weet je dat dan niet’, antwoordde tante Rachel. ‘Jij bent Lutz. Jij en Alexander zijn een en dezelfde persoon.’

Bij die wetenschap liet Yehuda het toen. Hij was 22, stond aan het begin van zijn leven, wilde geld verdienen en een familie stichten, en had geen tijd en energie om in de geschiedenis te duiken. Maar tientallen jaren later, nadat hij met pensioen ging en het werk was gedaan, besloten Yehuda en zijn vrouw van zijn levensverhaal een project te maken. Hij publiceerde de weinige gegevens die hij had op verschillende websites en kreeg allerlei reacties. Dankzij de medewerking van onderzoekers, van de Duitse ambassade, van de vereniging van ex-Ortelsburgers en van de Poolse autoriteiten, was hij in staat om in grote lijnen de gebeurtenissen in zijn eerste jaren te reconstrueren.

Yehuda werd in 1934 als Lutz Willy Schneider geboren in Ortelsburg, een stadje in Oost-Pruisen met een kleine Joodse gemeenschap. Zijn ouders heetten Willy Schneider en Elsa Alexander. Hij had vier oudere zussen, en in 1938 werd nog een jongste broertje Heinz geboren. In datzelfde jaar werd Lutz door zijn oudste zus Friedel naar een oom en tante in Koningsgrad gebracht. Het kinderloze echtpaar was er ondanks alle tegenwerking van de Duitsers in geslaagd om een Palestina-visum te krijgen. Ze gingen in september ‘38 aan boord van de ‘Galilea’, namen Lutz als hun geadopteerde zoon mee, en vestigden zich in Herzlia, waar Lutz als Yehuda Alexander een nieuw leven begon.

Ging Friedel terug naar Ortelsburg? Probeerden zijn ouders nog andere zussen of zijn broertje te redden? Het zijn vragen waarop Yehuda geen antwoord heeft. Het lijkt erop dat al zijn gezinsgenoten naar het getto van Riga zijn gestuurd. Behalve Eva, van wie na de oorlog het spoor in Rusland doodloopt, zijn ze tijdens de Sjoa vermoord.

Wel ontmoette Yehuda een voormalig buurmeisje dat op feestdagen altijd bij zijn ouders kwam en hem daarover vertelde, en ontdekte hij in Engeland een nicht die hem foto’s van zijn familie stuurde. Op een reis naar Ortelsburg (nu Szczytno in Polen) samen met voormalige bewoners van de plaats, bezocht Yehuda de school waar zijn vader werkte en de begraafplaats, maar zijn ouderlijk huis vond hij niet terug.

Een trotse Israeli, een trotse mosjavnik, en een Holocaust-overlevende

Na jaren van onderzoek heeft Yehuda nu het gevoel dat hij het hoofdstuk kan afsluiten. Zijn Yehuda en Lutz inderdaad een en dezelfde persoon geworden, zoals tante Rachel suggereerde?

Yehuda: ‘Als je me die vraag jaren geleden had gesteld, had ik je geantwoord dat ik het jongetje Lutz niet ken. Maar ik heb onzettend mijn best gedaan om hem te leren kennen. Dat was niet makkelijk. Van alles wat ik over de Sjoa las, werd ik niet gelukkig. En hoe meer ik vond, des te verwarrender vond ik het allemaal. Ik voelde me soms zo wanhopig, dat ik niet wist of ik er ooit uit zou komen.

Maar dankzij mijn vrouw Adina, die me steeds heeft gesteund, en dankzij de hulp van kinderen en kleinkinderen, ben ik erbovenop gekomen. Nu kan ik je antwoorden: Lutz en Yehuda zijn een en dezelfde. Ze zijn een trotse Israeli, een trotse mosjavnik en een Holocaust-overlevende, die de familieleden die er niet meer zijn gedenkt en in ere houdt.'

Er zijn zeker meer Holocaustkinderen, die in Israel een nieuwe identiteit kregen. Maar een verhaal als dat van Yehuda, die zich totaal in zijn eigen geschiedenis stortte en jaren aan de zoektocht besteedde, die archieven indook, contact opnam met mensen in het buitenland en soms werd afgewezen omdat mensen niet met het verleden geconfronteerd wilden worden, dat is heel bijzonder.

‍