,,Het was voor mij duidelijk dat ik op mijn zusje moest passen'', vertelt de 89-jarige Hagar Rudnik uit kiboets Gal'ed, die anderhalf jaar in Bergen-Belsen gevangenzat. ,,Als onze ouders de hele dag afwezig waren in het kamp,en zulke dagen had je, dan zorgde ik voor Micky. Ik liep met haar rond, haalde eten, alles deden we samen.''

Hagar, in april '45 door de Russen in Trobitz bevrijd, is een van de Nederlandse overlevenden die op Jom HaSjoa op de online herdenking een kaars aanstaken en vertelden over hun oorlogservaringen.

De nadruk in de verhalen lag op de persoonlijke relaties tijdens jaren van vervolging. Net als Hagar waren alle aanstekers nog kinderen in de tijd van de Sjoa, en afhankelijk van de mensen om hen heen. Konden ze met hun angst en verdriet bij ouders of pleegouders terecht, kregen ze misschien een hechte band met anderen in hun nieuwe omgeving, stortten ze hun hart uit in een dagboek? Of waren ze op zichzelf aangewezen?

 ,,Als we één ding tijdens de coronacrisis hebben vastgesteld, dan is het de enorme waarde van menselijk contact'', licht co-directeur Yaela Cohen toe, die de herdenking leidde. ,,Het gedwongen isolement maakte ons bewust hoe betekenisvol het is dat we familie en vrienden ontmoeten, dat we ervaringen kunnen uitwisselen, vreugde en verdriet kunnen delen, en dat we elkaar een knuffel kunnen geven.  

,,Dit nieuwe bewustzijn riep bij ons de vraag op hoe het eigenlijk was tijdens de vijf lange oorlogsjaren, toen Joden uit hun bekende omgeving en uit hun sociale netwerk werden gehaald, en alleen, of met familie, de oorlog moesten doorstaan.

 ,,Joodse Nederlanders werden vervolgd, ze moesten soms een andere identiteit aannemen, ze doken onder of werden gevangengezet. Hun leven werd onvoorspelbaar, en volledig anders. Ze kregen te maken met scheiding, met ziekte en dood, met geweld, met honger en ontbering. Hadden de vervolgden iemand aan wie ze hun zorgen konden toevertrouwen? Hadden ze iemand die zich over hen ontfermde? En als niet, wat gaf hen dan de kracht om zichzelf staande te houden? Dat zijn vragen die op de herdenking centraal stonden.''

Ook dhr. Hans Docter, ambassadeur van Nederland in Israel, nam deel aan de ceremonie en sprak de aanwezigen toe. ,,Vandaag verbinden wij ons met elkaar in deze moeilijke eenzame coronatijd met gevoelens die ons doen herinneren aan het verleden. Gelukkig kunnen wij dankzij de moderne technieken vandaag toch samen zijn en herdenken.

,,Met de traditie van het Kadiesjgebed en het noemen van de namen van omgekomen familieleden blijven zij in onze gedachten voortleven. Ik hoop dat wij hierin samen troost kunnen vinden.''

De hele uitzending van Jom Hasjoa staat op het youtube kanaal van het Elah Centrum.

Voor de herdenking,  druk hier