Dan: ,,Als klein kind al wist ik dat mijn ouders een geheim met zich meedroegen. Het woord ‘oorlog’ kende ik niet, maar ik wist dat ze iets engs hadden meegemaakt. Ik begreep ook dat ik daar niet naar moest vragen. De enige keer dat mijn vader per ongeluk iets losliet, was op een dag dat we samen met volle kannen melk naar de melkkar liepen. Toen liet hij zien hoe je gewiebel en gemors kunt vermijden, ‘zoals we dat deden met de soepketels in het kamp.’
,,Je moet begrijpen, waar ik opgroeide, was de Sjoa ver weg. We gingen naar school op een boerderij die tien kilometer van onze eigen boerderij lag. Een kamer hadden ze ingericht als lokaal. Leeftijdsgenoten zaten op een rij naast elkaar, en iedere rij vormde als het ware een klas. We leerden over de geschiedenis van Argentinie, over de bevrijding door San Martin, en over de Argentijnse feestdagen.
,,Maar ik was nieuwsgierig en ging op zoek naar het ‘erge’. In de boekenkast stonden verboden boeken over de oorlog. Die las ik ’s nachts in bed onder de dekens, vooral de passages die door mijn ouders waren aangestreept. Later ging ik ook naar oorlogsfilms zonder dat te vertellen. Dat vonden mijn ouders niet goed. Dat begrijp ik ook wel. Ik raakte enorm van slag van alles wat ik las en hoorde.
,,Die spanning bestaat nog steeds. Enerzijds vind ik de oorlogsgeschiedenis heel moeilijk te verdragen, anderzijds wil ik precies weten wat er is gebeurd en vind ik dat geen enkel verhaal verloren mag gaan, ook niet van mijn familie.
,,Toen ik eindelijk met mijn eigen boek begon te schrijven, vroeg mijn schrijfbegeleider naar mijn achtergrond. Wie waren mijn grootouders en overgrootouders? Ik stond met mijn mond vol tanden. Ik kon haar geen antwoord geven en begreep eigenlijk niet waarom ik daar zo weinig over wist. De hele stamboom moest worden uitgezocht en ingevuld. Daarop zijn mijn vrouw Keren en ik begonnen om informatie te zoeken. Het is ongelofelijk wat het internet dan oplevert. Via een boek over de familie Moskowitz, de beroemde advocatenfamilie in Nederland die net als mijn vaders familie uit Essen komt, stuitte ik op brieven van tante Miriam. Deze zus van mijn vader is in 1939 naar Palestina geemigreerd en heeft zich later intensief beziggehouden met de joodse geschiedenis van Essen. Ze vertelt bijvoorbeeld dat mijn vader in 1938 door de Gestapo is gearresteerd en in Dachau terechtkwam. Waarschijnlijk geholpendoor de Nederlandse consul is hij naar Nederland gevlucht, waar mijn opa zich ook had verschanst. Mijn vader zelf heeft hierover nooit verteld.
,,Al met al heeft het ruim twee jaar geduurd om alles op te schrijven. Het vooroorlogse verhaal, de oorlogservaringen, onze emigratie naar Argentinie en mijn jeugd daar, en mijn vertrek. Omdat ik tijdens mijn studie met de Argentijnse junta werd geconfronteerd, ben ik naar Nederland gevlucht. Daar leerde ik Keren kennen, met wie ik in 1978 op alija ben gekomen. Nu het boek is afgerond, is het voor mij ook echt klaar. Ik stop het in een diepe kast, en met de oorlog wil ik even niets meer te maken hebben.''
