We bevinden ons allemaal wel eens in situaties waarin het nodig is om grenzen te stellen, voor onszelf op te komen of onze ideeën op een positieve en efficiënte manier aan de mens te brengen. Dat blijkt niet altijd gemakkelijk: op het moment van de waarheid voelen we ons soms verlamd of we beginnen te stamelen en hebben we moeite om de juiste woorden te vinden, soms reageren we agressief, boos of juist onderdanig, en vaak denken we achteraf dat we het beter hadden moeten doen.
In dergelijke situaties speelt assertiviteit een grote rol. Dat is het vermogen om eerlijk en kalm voor je mening op te komen zonder anderen te kwetsen, om je eigen opvatting prioriteit te geven maar tegelijkertijd de mening van de ander te respecteren. Een assertief persoon weet hoe hij zijn behoeften moet uiten, zijn standpunt moet verdedigen en anderen op een positieve en eerlijke manier moet beinvloeden.
Hoe helpt assertief gedrag ons?
Assertiviteit stelt ons in staat om onze ideeën uit te dragen, met onzekere situaties om te gaan, in een team te werken en rationeel en efficiënt te functioneren. Zonder assertiviteit daarentegen is het moeilijker om om te gaan met onwaarheden, onbegrip, emotionale chantage of agressief gedrag van anderen. Het onvermogen om assertief te zijn, veroorzaakt vaak boosheid, teruggetrokkenheid, stilte of overgave, en gaat gepaard met grote frustratie.
Is assertiviteit een aangeboren eigenschap?
Nee, helemaal niet. Ieder van ons heeft het potentieel om assertief te zijn, maar soms zijn er factoren die ons tegenhouden: een laag zelfbeeld, de manier waarop we zijn opgevoed en opgeleid, de sociale conventies om ons heen, en ook een gebrek aan inzicht in onze eigen doelen en verlangens.
Wat kun je doen om assertiviteit te 'adopteren'?
Definieer je doelen. Het is makkelijker om assertief te zijn als je duidelijk weet wat je doel is en welke richting je op wilt. Als je goed weet wat je wilt, kan je de boodschap effectief aan anderen overbrengen.
Anderen grenzen stellen. Veel mensen vinden het moeilijk om ‘nee’ te zeggen, maar wat dat betreft baart oefening echt kunst. Je kunt bijvoorbeeld een duidelijke limiet aangeven: ‘Sorry, vandaag kan ik niet mee, ik heb andere plannen’. Of je kunt een gedeeltelijke limiet aangeven: ‘Vandaag blijf ik graag nog een uur langer, maar vanaf morgen moet ik om 1600 uur weg.’
Jezelf grenzen stellen. Formuleer voor jezelf wat je bereid bent te doen om je doel te bereiken, en wat niet.
Wees duidelijk en eenduidig. Geef geen dubbelzinnige, maar duidelijke boodschappen als ‘Ik begrijp dat dit belangrijk voor je is, maar ik kan het niet voor je betalen. Het is te duur’.
Gebruik positieve en humoristische antwoorden. Maak gebruik van humor om een boodschap op een positieve manier over te brengen.
Neem de tijd om na te denken.Als je niet meteen weet hoe je moet reageren of antwoorden op vragen, kun je altijd zeggen: ‘Ik kom er later op terug, nadat ik er even over heb nagedacht’.
Maak onderscheid tussen begrip en volgzaamheid. Je kunt best empathie tonen en uitleggen dat je aan een verzoek zou willen voldoen, maar dat het toch niet mogelijk is: ‘Ik zou heel graag met u meegaan, maar ik Ik heb het erg druk vandaag. We doen het een andere dag’.
Maak situaties transparent. Wanneer iemand een grens overschrijdt of een agressieve, dreigende of spottende gespreksstijl gebruikt, moet je hem of haar daarop wijzen en je door dergelijk gedrag niet van de wijs laten brengen.
Herhaal jezelf. Soms moet je, zelfs als de boodschap echt duidelijk is, die keer op keer herhalen totdat hij door de andere partij wordt geaccepteerd.
Denk aan de ander. Luister naar de ander, geef je mening maar toon tegelijkertijd empathie voor de ander, en streef naar een ‘win win’, een oplossing waarbij beide partijen voordeel hebben.
Tot slot, is het mogelijk om je assertiviteit te verbeteren door middel van therapie?
Zeker. Veel mensen komen in therapie omdat ze moeite hebben met het stellen van grenzen of soms een gevoel van ‘ik vind dit niet leuk’ hebben in de omgang met hun partner, kinderen of baas. Tijdens de behandeling oefen je verschillende soorten assertiviteit en krijg je handvatten om met lastige situaties in het dagelijks leven om te gaan.
