Zodra de nacht voorbij was waarin we rond de tafel zitten om de de Seider maken, waarin we hem uitnodigen in ons leven, concreet en symbolisch, stelde ik een vraag over de Seider als feest van de vrijheid. Om vrijheid te hebben, moet er orde zijn. En orde, met alle respect voor het feest, begint allereerst in ons hoofd.

Dus laten we beginnen met de eenvoudige orde. Waarbij we oude dingen weggooien die we niet meer nodig hebben en die klemzitten in ons leven, en die de kasten en laatjes doen uitpuilen. Dingen die te klein voor ons zijn, te oud of te zwaar, en die ons belemmeren om te zijn met wat we nu moeten zijn.

Paolo Coehlo verwoordde het mooi in zijn gedicht 'Closing Cycles'. En ik voeg daaraan toe:

Het is belangrijk

Om afscheid te nemen van herinneringen

Van huis te wisselen

Papieren te verscheuren

Documenten weg te gooien

Externe veranderingen symboliseren

Interne processen gericht op moeilijkheden overwinnen

Op loslaten, en te worden losgelaten.

In het leven moet je leren verliezen en winnen

Leren de bladzij om te slaan en in het nu te leven

Het verleden is voorbij, verdwenen

Verwacht niet dat het verleden aan je wordt teruggegeven

Verwacht niet dat ze je deugden erkennen

Verwacht geen erkenning en dankbaarheid voor je daden

Als je rondloopt en losse eindjes laat bestaan

voor het geval dat, dan

Kun je nooit meer loslaten en de dag met plezier beleven

Maar loslaten is makkelijker gezegd dan gedaan. Het is moeilijk om dingen weg te doen, zelfs als we ze niet meer nodig hebben. Dat heeft allerlei oorzaken, onder andere de troostende werking van die vastigheid. In dat kader wil ik twee begrippen introduceren: 'PoMo' versus 'Wabi Sabi'.

'PoMo' (Fear of Missing Out), is de angst om iets te missen. PoMo wordt beschouwd als een relatief nieuwe angst, typisch voor de hedendaagse wereld. Pre-corona werd PoMo zelfs gezien als eenwereldwijde epidemie.

De belangrijkste kenmerken van PoMo hebben te maken met de snelle overdracht en de beschikbaarheid van informatie. We worden we allemaal overspoeld door berichten en aankondigingen, reclames en nieuws, of we dat nu leuk vinden of niet. Onze mogelijkheid om gegevens op te zoeken en te vergelijken is tegenwoordig eindeloos. Als we pizza zoeken, vinden we nog weer een andere pizzerias, als we willen reizen, komen we tijdens onze zoektocht steeds weer mooiere plekken tegen om naar toe te gaan, en als we een opleiding zoeken, liggen er oneindig veel mogelijkheden op ons te wachten. De gedachte dat er om de hoek,op Instagram, op Facebook, iets mooier, beter of goedkoper is, maakt mensen gek.

De angst om iets te missen, heeft een aantal consequenties:

Allereerst het feit dat we nooit meer echt erbij zijn. We zijn niet hier, maar daar. Dat wil zeggen, we zijn nog niet daar, maar we willen daarnaartoe. Want daar glittert en glanst het nog meer. En als we aankomen op het 'daar' van bestemming, maken we een foto om te delen. En ook als we de foto maken, zijn we niet zelf daar, maar alleen via de ogen van wie even naar de foto kijkt. We missen steeds de boot. Het moment is altijd al ongrijpbaar, maar onder leiding van PoMo slaan we het hier en nu vrijwillig en gedienstig over, zonder het echt te beleven. We rennen van moment naar moment, terwijl het moment zelf steeds wordt gemist.

De eindeloze mogelijkheden en de dwingende gedachte aan beter, doen ons vergeten dat 'beter' niet bestaat. Natuurlijk, er is altijd goedkoper of groter. Maar betekent goedkoper ook beter? Door PoMo worden we meegesleurd in de illusie dat ergens het perfecte is te vinden, als we maar iets meer moeite doen of nog wat verder lopen. Dat is een illusie. Perfectie bestaat niet. Je hebt alleen dat wat op dat ene moment goed voor jou is, en dan is dat ene moment alweer voorbij.

Het onvermijdelijke resultaat van het onbevredigende streven naar beter en mooier, is dat we vaak met lege handen blijven. Als we dat betere en mooiere niet kunnen krijgen, dan liever helemaal niks.

Een ander resultaat is dat we ons vastklampen aan alles wat we wel hebben, en moeilijk kunnen loslaten. Kleding, kranten, foto's en gewoontes, alles houden we bij ons, ook al hebben we niet eens echt genoten van die voorwerpen.

We leven in een tijd van overvloed en omdat we denken dat het altijd zo zal blijven, is PoMo bijna onvermijdelijk. We zijn zo druk met al onze taken, we blijven onszelf maar overladen met bezigheden, en van hot naar her rennen in het doolhof zonder uitgang. En als we niet aan de race meedoen, treuren we over wat we hadden kunnen doen, en voelen het gemis tot diep in onze botten.

Wabi Sabi is een levenswijze die zich richt op acceptatie

En nu komt het concept van Wabi Sabi. Nee, het is niet de naam van een nieuw gerecht in het nieuwe restaurant in het nieuwe winkelcentrum dat besteld kan worden bij 'Teen Bies' of in het restaurant zelf. Het is een concept uit de Japanse cultuur waarvan de wortels diep liggen verankerd in de geschiedenis van de mensheid.

De betekenis ervan is precies het tegenovergestelde van PoMo. Wabi Sabi is een levensvisie die zich richt op de acceptatie van de dingen zoals ze zijn, op de acceptatie van de imperfectie. Wabi heeft te maken met de schoonheid van eenvoud, en Sabi met de tijdelijkheid van alle dingen, met vergankelijkheid, met de manier waarop de tijd het uiterlijk verandert.

De twee begrippen gecombineerd vormen een esthetiek van het hoogste niveau, niet alleen in de zin van wat we zien, maar vooral hoe we kijken naar de onvolmaakte en tijdelijke vorm van simpele dingen. Eindeloos veel boeken zijn over deze filosofie geschreven, maar het is moeilijk uit te leggen, en vooral aan ons westerlingen. Persoonlijk kwam ik in aanraking met het concept via de Japanse schilderkunst 'Sumy-ah', een minimalistische stijl van tekenen die vooral gevoelens uitdrukt door middel van penseelstreken. Een van de lesmethoden is het gebruik van een speciaal oppervlak, dat wordt gewist nadat je er urenlang op hebt geoefend. Er blijft niets over. Daarom is het niet nodig om naar perfectie te streven. Alleen al het oefenen, het doen en bewust aanwezig zijn, wetende dat het oefening voorbij zal gaan en er niets van overblijft, is bevrijdend. Er is niets om vast te houden, en daarom is er ook geen behoefte aan perfectie. Soms zorgen penseelstreken voor een perfecte tekening die daarna zal verdwijnen. Soms wordt geen perfect blad gecreerd, en dat is ook prima. De Japanse esthetiek pleit voor imperfectie en kortstondigheid, voor het lichtbeschadigde theekopje, dat juist door het defect zijn speciale en exclusieve vorm krijgt.

Onze slavernij in de huidige wereld van overvloed zit in het najagen van perfectie. En vrijheid is de bevrijding daarvan. De echte orde is om te onderscheiden en te weten wat we echt nodig hebben en wat we al hebben, hier en nu. Om dat in de praktijk te brengen, moeten we eigenlijk de onvolmaaktheid in onszelf, in anderen en in de wereld accepteren. De imperfectie van dit moment accepteren, vanuit het besef dat dit moment alles is wat we werkelijk hebben. En leren begrijpen dat er eindeloos veel mogelijkheden bestaan, maar de op dit moment bestaande mogelijkheid te omarmen.

‍